Zasadność wapnowania gleb pod orkę zimową
Odczyn gleby jest jednym z podstawowych parametrów decydujących o plonowaniu roślin oraz efektywności wykorzystania składników pokarmowych z nawozów.
Niestety, jak wynika z badań stacji chemiczno-rolniczych około 45% gleb charakteryzuje się odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym, co świadczy o słabym zainteresowaniem rolników zabiegiem wapnowania, a potwierdzeniem tego faktu są dane GUS, według których w ostatnich latach średnio zużywa się około 40 kg CaO/ha użytków rolnych.
Powszechnie przyjmuje się, że najlepszym terminem wapnowania gleb jest okres pożniwny po sprzęcie zbóż, ze względu na liczne uprawki pożniwne, które umożliwiają dobre wymieszanie nawozu w glebie. Czasami z powodu spiętrzenia prac polowych czy obecności roślin zbieranych jesienią, kalendarz uniemożliwia przeprowadzenie zabiegu wapnowania, który oddala się aż do orki zimowej. W związku z tym pojawiają się wątpliwości czy jest to dobry termin, a przede wszystkim jakie aspekty należy wziąć pod uwagę, aby przyniósł on jak najwięcej korzyści.
Wapnowanie pod orkę zimową jest jak najbardziej dopuszczalne, należy jednak pamiętać o tym aby spłycić głębokość orki zimowej, a najlepiej – jeżeli byłaby taka możliwość – wykonać orkę z przedpłużkami lub ewentualnie po rozsiewie wapna wymieszać go kultywatorem lub broną talerzową jak najgłębiej nawet do 20 cm. Wymieszanie wapna z większą warstwą gleby zapobiegnie jego umieszczeniu na dnie bruzdy i korzystnie wpłynie na szybsze odkwaszenie warstwy ornej.
Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na efektywność wapnowania obok jego terminu aplikacji jest dobór odpowiedniego nawozu. W doradztwie posługujemy się zasadą, że na gleby kategorii agronomicznej średniej i ciężkiej zaleca się szybko działające wapna tlenkowe lub tlenkowo magnezowe – jeżeli gleba jest uboga w magnez. Natomiast na gleby lekkie i bardzo lekkie łagodnie działające wapna węglanowe, kredę lub na gleby ubogie w magnez, wapna dolomitowe. Wapna nie powinniśmy wysiewać na mokrą glebę albo podczas deszczowej pogody. Najbardziej optymalne warunki to sucha i bezwietrzna pogoda. O ile w przypadku wapna tlenkowego wybór wydaje się dosyć prosty, wybieramy zazwyczaj pomiędzy zawartością składnika odkwaszającego, to w przypadku węglanów wybór jest znacznie trudniejszy. Po pierwsze jest wielu producentów a także asortyment w ostatnich latach znacznie się zwiększył. Na rynku obok tradycyjnych wapien węglanowych w formie pylistej dostępne są nawozy w formie granulowanej. Granulacja znacznie ułatwia rozsiew oraz ogranicza pylenie w trakcie aplikacji – jedynym minusem jest wyższa cena. Od kilu lat nawozy wapniowe mogą być wprowadzane do obrotu jako nawozy WE. Niezależnie od sposobu wprowadzenia, czy to jest nawóz WE czy zgodnie z wymaganiami krajowymi w przypadku form węglanowych, warto zwrócić uwagę na parametry wpływające na przydatności nawozu do odkwaszania. Są to m.in. jak najlepsze rozdrobnienie czyli udział frakcji poniżej 0,5mm (wymagania minimalne co najmniej 50% m/m – im więcej tym lepiej) oraz reaktywność (aktywność chemiczna), która dla tradycyjnych nawozów wapniowych węglanowych wynosi około 50 – 55%, kreda nawet do 100%.
Niezależnie od terminu aplikacji pamiętajmy, że nie wolno wysiewać wapna łącznie z nawozami azotowymi amonowymi, mocznikiem czy nawozami fosforowymi. Nawozów wapniowych nie powinno się rozsiewać na świeżo rozwieziony obornik lub inne nawozy naturalne. Jest to spowodowane tym, że nawozy wapniowe mogą spowodować straty azotu z nawozów azotowych na skutek ulatniania się amoniaku do atmosfery. Ponadto, wapń doprowadzi do zmniejszenia przyswajalności fosforu i przyczyni się do szybkiego jego uwstecznienia.
Wapnowanie w warunkach klimatyczno-glebowych naszego kraju jest niestety koniecznością. Dlatego trzeba regularnie badać glebę i stosować się do zaleceń agrotechnicznych. Tylko w glebie o uregulowanym odczynie możliwy jest szybki rozkład materii organicznej, tworzenie się związków próchnicznych i lepsze przyswajanie składników pokarmowych z nawozów. Wapnując wprowadzamy do gleby wapń Ca2+, jeden z najważniejszych składników pokarmowych decydujący o wielu procesach zachodzących w roślinie. Wapnowanie gleby można wykonywać wiosną, latem czy jesienią, ale należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawki oraz rodzaju nawozu w zależności od czasu aplikacji.
dr Piotr Ochal
Zakład Żywienia Roślin i Nawożenia
IUNG – PIB, Puławy
