Warunki atmosferyczne a plonowanie soi
Najistotniejsze czynniki, wpływające na plonowanie oraz jakość nasion soi to odmiana i pogoda.
Na pierwszy z czynników czyli odmianę, plantator ma oczywiście wpływ ale co do drugiego czynnika to niestety jego wpływ jest bardzo a to bardzo ograniczony.
Soja jako gatunek ciepłolubny, dnia krótkiego, potrzebuje około 135-150 dni aby zakończyć wegetację i wydać nasiona. W Polsce ze względu na warunki termiczne okres ten musiał być znacznie skrócony. Dzięki konwencjonalnej hodowli nasiennej, udało się wyhodować odmiany, które są dopasowane do warunków termicznych naszego kraju, gdyż charakteryzują się stosunkowo krótkim okresem wegetacji, zawierającym się w przedziale 110-125 dni. Soja jako roślina ciepłolubna, potrzebuje relatywnie wysokich temperatur powietrza w swoich dwóch głównych okresach rozwojowych: tj. od momentu wschodów do fazy tworzenia pierwszych pędów bocznych oraz w okresie kwitnienia i zawiązywania strąków. Takie warunki termiczne, np. w woj. dolnośląskim, przypadają najczęściej na okres trzeciej dekady kwietnia do końca maja oraz w okresie pierwszej dekady lipca do połowy sierpnia. Niestety w ostatnich latach nie ma tzw. „typowych” sezonów wegetacyjnych, a każdy kolejny sezon wyróżnia się zmiennymi warunkami wilgotnościowo-termicznymi, które jak pokazują badania własne wpływają w sposób istotny na plonowanie oraz jakość nasion soi.
Za przykład mogą posłużyć wyniki jakie uzyskano z badań, prowadzonych przez kolejne trzy sezony wegetacyjne, a mianowicie rok 2014, 2015 i 2016 (tab. 1).
Porównując plonowanie nasion soi rok do roku, można stwierdzić, że wielkość plonu była uzależniona od czynnika odmianowego oraz przebiegu warunków wilgotnościowo-termicznych (głównie ilości opadów). Najwyższe plony nasion uzyskano dla odmiany Lissabon, jednak porównując wielkość plonu pomiędzy latami (2014 – 2,3 t/ha, 2015 – 0,8 t/ha, a w roku 2016 – 2,5 t/ha) stwierdzono wyraźne różnice, wynikające z zmiennych warunków jakie panowały w tych sezonach wegetacyjnych. Podobną tendencję stwierdzono dla odmiany Annushka, która plonowała na poziomie 1,8 t/ha (rok 2014), 0,5 t/ha (rok 2015) i 1,9 t/ha (rok 2016). Również i dla tej odmiany uzyskane różnice w plonie nasion dla poszczególnych lat badań były zróżnicowane.
Również warunki wilgotnościowo-termiczne jakie wystąpiły w badanych sezonach wegetacyjnych, nie tylko wpływały na wielkość plonu nasion ale regulowały w bardzo zasadniczy sposób zawartość białka i tłuszczu (niezależnie od odmiany soi). W roku 2015, który nie był sprzyjający dla roślin soi, stwierdzono (niezależnie od odmiany) spadek zawartość białka ale odnotowano za to wzrost zawartość tłuszczu w nasionach soi w porównaniu do roku 2014 i 2016.
Soja w okresie niesprzyjających warunków pogodowych (np. suszy), bardzo silnie reaguje na brak wody, poprzez nierównomierne dojrzewanie, zawiązanie mniejszej liczby strąków, a co za tym idzie również nasion w strąkach, a ponadto nasiona, które wykształciła są bardzo drobne przez co zmniejsza się plon nasion i zawartość białka, ale za to wzrasta wyraźnie procent tłuszczu. Reasumując, plantatorzy powinni mieć świadomość, że wysokość uzyskiwanych plonów nasion soi oraz zawartość procentowa białka i tłuszczu, uzależniona jest od bardzo wielu czynników, jednak największy wpływ mają warunki wilgotnościowo-termiczne oraz odmiana. Dlatego nie powinni się „obrażać” na soję, jeżeli w jednym roku uzyskają plon na poziomie 1,0 t/ha, gdyż w kolejnych sprzyjających sezonach wegetacyjnych, plon ten może wynieść, np. 3,5 t/ha.
dr inż. Tomasz R. Sekutowski
IUNG –PIB w Puławach
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu
dr inż. Robert Borek
IUNGl – PIB w Puławach
Zakład Biogospodarki i Analiz Systemowych w Puławach
mgr inż. Bartłomiej Karamon
Lesaffre Polska S.A. w Wołczynie
