Uprawa roli pod kukurydzę uprawianą w monokulturze

Coraz częściej uprawa kukurydzy w monokulturze jest koniecznością.

Najbardziej prawidłowy rozkład słomy kukurydzianej będzie wtedy, gdy pocięte i równomiernie rozrzucone po powierzchni resztki pożniwne zostaną dobrze wymieszane  z wierzchnią warstwą gleby a następnie po częściowym jej rozłożeniu przyorane pługiem. Ponadto zagospodarowanie resztek powinno być wykonane jak najszybciej po zbiorze, ponieważ im dłuższy będzie okres ich rozkładu po wymieszaniu z glebą, tym więcej składników będzie dostępnych dla roślin w kolejnym roku. Należy pamiętać, że przyoranie słomy kukurydzianej daje dobre efekty tylko wtedy, gdy jej rozkład przebiega we właściwym kierunku.

Zagospodarować ściernisko i resztki pożniwne

Zagospodarowanie ścierniska i resztek pożniwnych po zbiorze kukurydzy, będzie uzależnione od ilości pozostałości na polu. Po zbiorze kukurydzy na kiszonkę pozostaje typowe ściernisko, które może mieć wysokość  około 20 cm. Czasami rolnicy świadomie zwiększą wysokość koszenia kukurydzy na kiszonkę w celu uzyskania paszy o większej wartości energetycznej. Pozostaje wtedy wyższe ściernisko, które przed wykonaniem uprawy pożniwnej należy dokładnie rozdrobnić, a następnie wymieszać z wierzchnią warstwą roli.

Po zbiorze kukurydzy na ziarno lub CCM, na polu pozostaje duża ilość resztek pożniwnych – ściernisko oraz łodygi z liśćmi, rdzenie kolbowe oraz liście okrywowe kolb. Plon słomy kukurydzianej po zbiorze ziarna kombajnem może wynosić od kilku do kilkudziesięciu t/ha w zależności od uprawianej odmiany. Słoma kukurydziana najczęściej jest cięta na krótkie kawałki podczas zbioru, urządzeniami będącymi na wyposażeniu adapterów obrywających kolby. Przyorywanie dużej ilości resztek pożniwnych daje możliwość wzbogacenia gleby w substancję organiczną, co jest bardzo korzystne. Polepszeniu ulegają wtedy właściwości fizyczne gleby poprzez zwiększanie się jej pojemność wodnej. Jeżeli ściernisko po zbiorze kukurydzy ziarnowej jest zbyt wysokie, to również należało by je dokładnie rozdrobnić. Zniszczeniu ulegają wtedy, chcące w ściernisku i łodygach, przezimować szkodniki takie jak omacnica prosowianka, którą można w ten sposób zniszczyć w ilości do około 80%. Łodygi wraz z liśćmi powinny być rozdrobnione na odcinki o długości nie większej niż 10 cm. Następnie  po wysianiu nawozu azotowego resztki pożniwne należy wymieszać z glebą do głębokości około 15 cm w celu zapewnienia dobrego dopływu powietrza oraz dostępu do wilgoci z głębszych warstw gleby. Zbyt głębokie wymieszanie lub przyoranie słomy na glebach ciężkich będzie wpływało niekorzystnie na przebieg jej rozkładu, z powodu niewystarczającego dostępu powietrza. Natomiast na glebach lekkich (piaszczystych) na których też jest uprawiana kukurydza, po przyoraniu resztek głębiej niż na 15 cm, ich rozkład będzie przebiegał prawidłowo, ze względu na dobry dostęp powietrza. Mniejsze ilości suchej słomy kukurydzianej z równoczesnym jej wymieszaniem można też wykonać ciężkimi bronami talerzowymi, którymi należy pracować w dwa ślady na uprawianym polu. Zagospodarowanie resztek powinno być wykonane jak najszybciej po zbiorze, ponieważ im dłuższy będzie okres ich rozkładu po wymieszaniu z glebą, tym więcej składników będzie dostępnych dla roślin w kolejnym roku.

Ważny azot

Decydujący wpływ na przebieg rozkładu słomy kukurydzianej ma jej skład chemiczny, a przede wszystkim stosunek węgla do azotu. W słomie kukurydzianej stosunek ten wynosi przeciętnie 50-60:1 i może być zróżnicowany w szerokim zakresie. W liściach kukurydzy stosunek C:N wynosi około 38:1, w łodygach 76:1, a w rdzeniach kolbowych aż 100:1, co przy dodatkowo zdrewniałej tkance powoduje najdłuższy jej rozkład. Wysoka zawartość różnych związków węgla w słomie kukurydzianej zapewnia wystarczającą ilość materiału energetycznego dla rozwoju drobnoustrojów. W efekcie tego, następuje ich intensywne mnożenie się i to na taką skalę, że w końcu zaczyna brakować im w słomie azotu. W dalszej kolejności potrzebny azot do budowy ich organizmów zaczynają pobierać z zapasów glebowych. Jeżeli gleba jest zasobna w azot, to w kolejnym roku w wyniku szybkiego rozkładu słomy można oczekiwać zwyżki plonów. Jeżeli natomiast, zapasy są małe (a tak jest najczęściej), to wystąpi ujemny wpływ przyoranej słomy na plonowanie roślin następczych. Dlatego też, aby zapobiec temu niekorzystnemu zjawisku, zalecane jest wysiewanie nawozu azotowego na powierzchnię pola z rozdrobnioną słomą, lub opryskiwanie jej roztworem RSM. Zastosowane nawożenie powinno poprawić stosunek C:N do poziomu około 20:1, co zapewni prawidłowy rozkład resztek pożniwnych. W przełożeniu na ilość nawozu azotowego w czystym składniku należy wysiewać przeciętnie w zależności od zasobności gleby od 0,5 do 1,4 kg N na 100 kg słomy.

Przed zamarznięciem pole zaorać

Ostatnim zabiegiem do wykonania w okresie jesiennym będzie wykonanie orki przed zimą. Przed orką, można wykonać podstawowe nawożenie fosforowo-potasowe, lub tylko potasowe (jeżeli siew będzie wykonywany z nawożeniem startowym) co ograniczy wiosną liczbę przejazdów po polu, a tym samym nadmierne ugniatanie gleby. Pługi do orki pola po zbiorze kukurydzy na ziarno, powinny być wyposażone w listwy dokładające wyprofilowane po linii śrubowe, które są montowane na odkładnicy przed słupicą korpusu (jeżeli jest to możliwe). Te dodatkowe elementy robocze ułatwiają odkładanie skiby i jednocześnie zapobiegają gromadzeniu się na korpusie dłuższych części nierozdrobnionych łodyg. Montowanie zaś listew dokładających, które przedłużają odkładnicę, sprzyja lepszemu kruszeniu skiby i zapewnia dokładniejsze przykrywanie resztek. W celu dobrego przykrycia dużej ilości resztek pożniwnych, można też zwiększyć szerokości skib w pługu (jeżeli jest to możliwe) i założyć przedpłużki. Zmniejszone zostanie wtedy ryzyko zapychania się zespołów roboczych pługa. Do orki mogą być też wykorzystywane pługi z z odkładnicami śrubowymi, które dokładnie przykrywają resztki pożniwne.

W przypadku uprawy kukurydzy w monokulturze systemem bezpłużnym, rozdrobnioną słomę po zbiorze ziarna należy pozostawić na powierzchni pola. Spełnia ona rolę mulczu, który zapobiega parowaniu i zachwaszczeniu oraz chroni powierzchnię pola przed niekorzystnym działaniem czynników atmosferycznych takich jak wiatr i deszcz.

dr hab. Ireneusz Kowalik
UP Poznań