Stokłosy coraz groźniejsze

Obecność stokłos powoduje duże spadki w plonach oraz sprzyja silnemu wyleganiu zbóż.

W uprawach ozimin oprócz miotły zbożowej, perzu właściwego czy wyczyńca polnego coraz częściej pojawiają się inni przedstawiciele jednoliściennych – stokłosy. Reprezentowane są w naszej florze przez wiele gatunków (m.in. żytnia, płonna, dachowa, miękka lub bezostna), które najczęściej rosną na siedliskach ruderalnych. Pospolicie występują na przydrożach czy miedzach skąd wkraczają na pola. Typowymi chwastami segetalnymi, związanym z uprawami zbóż, są: stokłosa żytnia i polna.

Stokłosy osiągają spore rozmiary, od ok. 80 cm wysokości (s. płonna, miękka) do niemalże 1,5 m (bezostna, żytnia). Zależnie od gatunku preferują różne stanowiska. Na glebach piaszczystych i suchych dobrze rosną: stokłosa dachowa, płonna, polna i bezostna, natomiast inne gatunki wolą gleby świeże, zarówno lekkie jak i cięższe, gliniaste. Gleb żyznych wymaga stokłosa miękka i spłaszczona, a gleby ubogie w składniki pokarmowe są miejscem bytowania stokłosy dachowej. Na glebach umiarkowanie kwaśnych występuje stokłosa dachowa oraz żytnia i polna (zasiedlające także te o obojętnym odczynie), natomiast s. bezostna i prosta lubią gleby zasadowe. Wszystkie gatunki tych chwastów rozmnażają się z nasion, ale np. stokłosa bezostna dodatkowo wegetatywnie za pomocą podziemnych rozłogów. Plenność tych traw wynosi 200-1000 ziarniaków w przypadku stokłosy płonnej, do 1500 u stokłosy miękkiej, a u stokłosy żytniej od 800 do nawet 6000. Po osypaniu najlepiej kiełkują z powierzchni gleby lub głębokości do 2-3 cm, a zdecydowanie słabiej umieszczone głębiej niż 10-12 cm. Wschodzą przy niskich temperaturach np. siewki stokłosy dachowej pojawiają się już przy temperaturze 2°C. W glebie ziarniaki są szybko rozkładane przez mikroorganizmy glebowe. Ich zdolność do kiełkowania jest dość krótka i wynosi od 1 do 2 (s. płonna) lub do 5 lat (s. żytnia, miękka, dachowa). Najbardziej żywotne są jednak w pierwszych miesiącach po dojrzeniu (np. stokłosa miękka przez 13 pierwszych miesięcy). Blisko spokrewnione gatunki jak stokłosa płonna i stokłosa dachowa, dodatkowo mogą krzyżować się ze sobą tworząc hybrydy (mieszańce).

Obecność stokłos powoduje duże spadki w plonach oraz sprzyja silnemu wyleganiu zbóż. Wystąpienie 10-15 szt./m2 stokłosy płonnej w pszenicy ozimej, powoduje istotny spadek plonu ziarna (o około 24%), a gdy zagęszczenie osiągnie 150-160 roślin/m2 plon może zostać zmniejszony nawet o ponad 70%. Nie bez znaczenia dla strat w uprawach powodowanych przez stokłosy jest też przebieg pogody – w czasie wilgotnej wiosny silnie rozrastająca się stokłosa żytnia potrafi zagłuszyć zasiewy zbóż. Stokłosa płonna natomiast jest dobrze przystosowana do suszy i w przypadku niedoborów wody zyskuje dodatkową przewagę nad rośliną uprawną.

Do chemicznego zwalczania stokłos obecnie zarejestrowanych jest jedynie kilkanaście herbicydów (oprócz zawierających glifosat).
Do jesiennego stosowania (zarówno przed- jak i powschodowego) w pszenicy ozimej zarejestrowany jest jedynie flufenacet (np. Cetnik 500 SC).
Wiosną, po ruszeniu wegetacji zbóż, można wykonać oprysk w pszenicy sulfosulfuronem (np. Apyros 75 WG) oraz mieszaninami: jodosulfuron metylosodowy + mezosulfuron metylowy (np. Atlantis 12 OD), mezosulfuron metylowy + tienkarbazon metylu + jodosulfuron metylosodowy (np. Atlantis Star) lub propoksykarbazon sodowy + mezosulfuron metylowy (np. Monolith 11,25 WG). Wszystkie te mieszaniny można użyć w pszenżycie ozimym, a dwie ostatnie także w życie.

Rzepak ozimy po osiągnięciu fazy liścieni można opryskiwać preparatami zawierającymi kletodym (np. V-Dim 240 EC), a po wyksztalceniu 2 liści także chizalofop-P-etylowy (np. Agard 100 EC), cykloksydym (np.  Focus Ultra 100 EC) lub fluazyfop-P-butylowy (np. Frequent). Od fazy 6 liści w rzepaku można użyć chizalofop-P-tefurylowy (np. Grapan Extra 40 EC).

Spektrum zwalczanych gatunków zawiera tabela 1. Należy jednak pamiętać, że poszczególne preparaty pomimo takich samych substancji w swoim składzie mogą różnić się ich zawartością (stężeniem), zarejestrowaną dawką preparatu, terminem stosowania, a co za tym idzie skutecznością zwalczania poszczególnych gatunków.

Przyjmuje się, że zwiększenie w ostatnich latach udziału stokłos w zachwaszczeniu upraw związane jest z uproszczeniami w uprawie roli. Ich przystosowanie do kiełkowania z powierzchni gleby lub jej płytkich warstw przy jednoczesnym zaprzestaniu stosowania głębokiej orki stwarza idealne warunki do wschodów i rozwoju tych traw. Walkę z tymi chwastami należy zatem prowadzić nie tylko chemią ale właśnie głęboką orką, która umożliwi umieszczenie ziarniaków w głębszych (około 15 cm) warstwach gleby, z których nie będą w stanie kiełkować. Prowadzone doświadczenia pokazują, że odpowiednia agrotechnika może ograniczyć wschody stokłos nawet o ponad 90%.

mgr inż. Marcin Bortniak
IUNG – PIB
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu