Nowe technologie uprawy kukurydzy

Kukurydza dobrze znosi uproszczenia uprawowe.

Uprawiana w szerokich rzędach (najczęściej 75 cm; w praktyce spotykane są też szerokości 45, 60 i 67,5 cm), w porównaniu do innych roślin uprawnych, znacznie wolniej zakrywa międzyrzędzia, co sprzyja erozji wodnej i wietrznej. Jednak jej ważną zaletą jest to, że dobrze znosi uproszczenia uprawowe, co daje możliwości szukania oszczędności w nakładach na jej uprawę.

Siew kukurydzy w mulcz

W Polsce uprawa tradycyjna z wykorzystaniem pługa, coraz częściej jest zastępowana uprawą konserwującą. Jednym z ważniejszych czynników decydujących o takim kierunku zmian, może być zmniejszająca się sukcesywnie opłacalność uprawy kukurydzy z przeznaczeniem na ziarno. Zastosowanie uproszczeń w uprawie jest związane przede wszystkim z ograniczeniem zużycia paliwa oraz zwiększeniem wydajności stosowanych agregatów, co przekłada się na zmniejszenie kosztów. W technologii bezpłużnej, orka jest zastępowana uprawą konserwującą, czyli kultywatorowaniem lub talerzowaniem. Resztki roślinne zostają wówczas częściowo przykryte i wymieszane z wierzchnią warstwą, a częściowo pozostają na powierzchni pola. Uprawę konserwującą można prowadzić w różnych wariantach. W sezonie agrotechnicznym można wykonać jeden lub dwa zabiegi uprawowe biernymi agregatami uprawowymi. Głębokość pracy elementów roboczych można uzależnić od plonu resztek pożniwnych lub roślinnych i wynosi ona 2 cm na 1 tonę resztek. W najczęściej praktykowanym wariancie uprawy, przed siewem wykonywana jest płytka uprawa w celu wymieszania międzyplonu z rolą. Takie postępowanie jest uznawane za  korzystniejsze, ponieważ sprzyja szybszemu ogrzewaniu się roli, co zapewnia lepsze warunki do wyrównanych wschodów nasion kukurydzy. Siew jest realizowany siewnikami punktowymi, które są wyposażone najczęściej w talerzowe sekcje wysiewające, dzięki czemu skutecznie rozcinają powierzchnię pola i umieszczają nasiona na żądanej głębokości. Zamiast podwójnych tarcz rozcinających glebę przed redlicą stosowane są także redlice dłutowe, które charakteryzują się dobrym zagłębianiem w glebę. Pracę redlic na stałej i żądanej głębokości, w tego typu siewnikach zapewniają systemy ich docisku do podłoża, które dysponują szerokim zakresem regulacji.

Siew bezpośredni

Siew bezpośredni można zastosować w sytuacji, gdy warunki pogodowe uniemożliwią wykonanie uprawy roli. W takim przypadku, wiosną niszczy się samosiewy roślin i chwastów herbicydem totalnym zawierającym glyfosat, wysiewa nawozy mineralne i wykonuje siew siewnikiem do siewu bezpośredniego. Sekcje siewnika powinny być wyposażone w systemy tarcz zębatych do usuwania resztek pożniwnych przed sekcją wysiewająca, co umożliwia bezproblemowy wysiew nasion. Siewu bezpośredniego nie zaleca się wykonywać na glebach lekkich, piaszczystych oraz na zlewnych i nieprzepuszczalnych.

Uprawa pasowa – Strip-Till

Do nowych rozwiązań technologicznych związanych z bezpłużną uprawą roli i siewem można zaliczyć pasową uprawę roli, nazywaną też Strip-Till. To rozwiązanie technologiczne polega na przygotowaniu roli do siewu jedynie na obsiewanych pasach, a nie na całej powierzchni pola. Pasowa uprawa roli pozwala na ochronę gleb narażonych na erozję, przy jednoczesnym przygotowaniu jej pod zasiew. Podczas siewu, nasiona wysiewanych roślin są umieszczane w środku uprawionego pasa. Przy użytkowaniu agregatów maszynowych do uprawy pasowej, konieczne jest stosowanie dokładnego prowadzenia maszyn z wykorzystaniem globalnego systemu pozycjonowania (GPS).

Uprawa w systemie pasowym w porównaniu do uprawy bezpłużnej przyczynia się do zwiększania poziomu materii organicznej w glebie oraz wzrostu jej aktywności biologicznej. Ze względu na częściową uprawę powierzchni pola, zachowane zostają większe zapasy wody. Jednym z najważniejszych czynników gwarantujących dobre efekty uprawy w technologii Strip-Till jest przedsiewne przygotowanie pola. Na jego powierzchni nie powinno być kolein i miejscowych zagęszczeń gleby, co może wpływać na nierównomierne wschody oraz utrudniać rozwój młodych roślin. W systemie uprawy pasowej nawożenie mineralne jest realizowane łącznie z siewem nasion. Może być stosowane na jednej głębokość ok. 20-25 cm lub na dwóch poziomach jednocześnie: 5-10 cm; 20-25 cm. Wpływa to pozytywnie na zmniejszenie strat składników odżywczych oraz umożliwia prawidłowy rozwój korzeni. Do nawożenia mogą być stosowane nawozy mineralne w formie stałej lub płynnej.

Problem zachwaszczenia

Innym ważnym problemem w uprawie bezpłużnej jest zachwaszczenie, a najczęściej  jego wzrost. W wyniku zastąpienia orki narzędziami do spulchniania i mieszania wierzchniej warstwy ornej, nasiona chwastów gromadzą się na powierzchni pola. Szczególnie dużym zagrożeniem są chwasty wieloletnie i prosowate, zwłaszcza w uprawie kukurydzy w monokulturze. W systemie bezpłużnym walka z chwastami jest prowadzona przed siewem lub niekiedy przed wschodami kukurydzy i polega na stosowaniu herbicydów nieselektywnych, w których substancją biologicznie czynną jest glifosat. Jednak w przypadku niekorzystnych warunków pogodowych, kiedy nie wszystkie chwasty wzejdą przed siewem lub przed wschodami kukurydzy, zabieg ten staje się mniej skuteczny. Powstaje wtedy konieczność dodatkowego stosowania herbicydów powschodowych, co podraża produkcję kukurydzy. Tak więc dodatkowe zwalczanie wtórnego zachwaszczenia może pochłonąć oszczędności uzyskane poprzez stosowanie uproszczeń w uprawie roli.

Siew kukurydzy w technologiach bezpłużnych, pozwala na skrócenie czasu uprawy i przygotowania pola do siewu oraz zmniejszenie nakładów robocizny w przeliczeniu na 1 hektar. Jednak stosowanie takich technologii uprawy roli może prowadzić do niewielkich spadków plonów ziarna kukurydzy. Z kolei plony ziarna kukurydzy uprawianej metodą siewu bezpośredniego są z reguły mniejsze niż przy uprawie tradycyjnej. Jednak mimo tego część dużych producentów rolnych akceptuje taką sytuację, ponieważ ważniejsze są dla nich względy organizacyjne oraz minimalizacja nakładów robocizny. Należy też zaznaczyć, że efekty stosowania nowych technologii uprawy kukurydzy w dużym stopniu będą też zależały od przebiegu pogody w sezonie agrotechnicznym, a zwłaszcza okresów suszy lub nadmiaru wilgoci, które w Polsce występują coraz częściej.

Dr hab. inż. Ireneusz Kowalik
UP Poznań